Thứ tư, 27/08/2025, 15:00
Gạch phục chế mủn nát sau hơn 2 năm trùng tu
Đà Nẵng - Nhiều mảng tường trùng tu bằng gạch phục chế tại tháp Bắc di tích tháp Chăm Khương Mỹ (xã Tam Xuân) xuất hiện tình trạng mủn nát sau hơn 2 năm dự án kết thúc.
Những viên gạch mới trùng tu tại tháp Bắc Khương Mỹ đã sùi bột ra bên ngoài. Ảnh: VĨNH LỘC.
Gạch mủn nát
Triển khai từ tháng 10/2019, dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc và tháp Giữa cụm tháp Chăm Khương Mỹ có tổng kinh phí 12,6 tỷ đồng (kinh phí thi công khoảng 10 tỷ đồng) do Viện Khoa học Công nghệ (Bộ Xây dựng) thực hiện, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam (cũ) làm chủ đầu tư. Tháng 12/2022, dự án hoàn thành, bàn giao.
Quá trình trùng tu giúp gia cố lối chính vào 2 tháp. Một số mảng tường bị bong tróc, bào mòn, hư hại cũng được tu bổ kịp thời mang đến diện mạo mới cho di tích. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm dự án kết thúc, nhiều mảng tường mới trùng tu xuất hiện tình trạng gạch mủn nát nghiêm trọng.
Rõ nhất là hai mảng tường mới trùng tu phía trước lối vào lòng tháp Bắc, nhiều viên gạch bị mủn bột, bong tróc nham nhở. Chỉ cần tác động nhẹ, từng mảng “da” gạch lập tức rơi xuống vỡ vụn.
Dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Bắc và tháp Giữa sử dụng gạch phục chế được sản xuất tại tỉnh Bình Định (cũ) vận chuyển về.
Chỉ cần tác động nhẹ, từng mảng gạch trùng tu sẽ bong tróc vỡ vụn. Ảnh: VĨNH LỘC.
Theo Kiến trúc sư Đặng Khánh Ngọc, Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), tháp Khương Mỹ rất phức tạp và đặc biệt.
Ít công trình nào ở miền Trung có môi trường, bối cảnh như tháp Khương Mỹ khi vừa nằm ở vị trí ven biển (cách biển khoảng 7km theo đường chim bay), vừa có mạch nước ngầm bên dưới và mưa thấm trên mái xuống, nên phải phân tích nhiều yếu tố tổng hợp từ tác động môi trường, nước ngầm, nước mưa đến chất liệu gạch… để tìm nguyên nhân chính xác cho tình trạng gạch mủn, mục hiện nay trước khi đưa ra kết luận.
Xử lý dứt điểm tác nhân gây hại gạch
Nhóm tháp Chăm Khương Mỹ có 3 công trình nằm kề nhau theo trục Nam Bắc được xây dựng cách ngày ngay hơn 1.000 năm.
Ngoài 2 tháp Bắc và tháp Giữa đã được trùng tu, hiện tại tháp Nam cũng đang trong quá trình tu bổ.
Gần 15 năm trước, các chuyên gia đến từ Nhật Bản cũng đã tìm hiểu hiện tượng ẩm ướt tại tháp Khương Mỹ. Quá trình nghiên cứu đưa ra nhận định dưới chân tháp Khương Mỹ có mạch nước ngầm.
Tiếp đến, Trung tâm Quản lý Di tích và Danh thắng Quảng Nam (cũ) phối hợp Trung tâm Nước sạch và Tư vấn thủy lợi tỉnh khoan thăm dò làm rõ nguyên nhân. Kết quả, khi khoan xuống độ sâu 4-6m đã phát hiện mạch nước ngầm đi qua chân đế tháp.
Trước đó, tháng 4/2023, tại 2 tháp Bắc và tháp Giữa Khương Mỹ xuất hiện tình trạng muối hóa bề mặt gạch trùng tu. Khi đó, một số ý kiến cho rằng, nếu không giải quyết dứt điểm hậu quả lâu dài có thể phá hoại bề mặt gạch, làm mủn gạch.
Trong báo cáo gửi Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam (cũ) lúc đó, Trung tâm Tư vấn chống ăn mòn và xây dựng (thuộc Viện Khoa học công nghệ xây dựng) lý giải nguyên nhân chính gây ra hiện tượng muối hóa dẫn đến nguy cơ mủn gạch là bề mặt tường tháp Khương Mỹ tồn tại lượng muối hòa tan rất lớn.
Theo nước mưa và dẫn ẩm, lượng muối này tràn vào bề mặt khối xây mới khiến gạch phục chế trùng tu cũng bị muối và mủn theo.
Báo cáo cũng khẳng định, đây là hiện tượng có tính phổ cập và tồn tại ở mọi khối xây tháp Champa dọc khu vực ven biển và trong khu vực ăn mòn khí quyển biển (tùy theo khoảng cách đến bờ biển), nhất là khi có sự xuất hiện của các yếu tố liên quan như nhiệt độ (dao động quanh 32,5 độ C) và độ ẩm (dao động quanh 85%).
Cần xử lý các nguyên nhân gốc gây nên hiện tượng mủn gạch trước khi triển khai bất kỳ dự án bảo tồn nhóm tháp Khương Mỹ. Ảnh: VĨNH LỘC.
Có thể thấy, bên cạnh nguyên nhân khách quan của di tích như nằm bên trên mạch nước ngầm và ven biển, thì chất lượng gạch và kỹ thuật thi công cũng là những yếu tố cần phân tích.
Trong đó, không phủ nhận việc mài chập gạch tạo kết dính đã vô tình làm mất đi lớp “da” gạch cứng bên ngoài làm lộ ra phần lõi xốp, cộng môi trường khu vực tháp Khương Mỹ khiến gạch phục chế dễ bị thấm nước, từ đó tăng tốc độ quá trình muối hóa, mủn nát gạch.
Để hạn chế mủn gạch, kể cả rêu mốc, muối bề mặt tường tháp Khương Mỹ, chuyên gia đề xuất, trước hết, cần nghiên cứu xử lý dứt điểm nguyên nhân cốt lõi là mạch nước ngầm dưới chân công trình; gia cố đỉnh tháp khắc phục tình trạng mưa dột loang xuống, thấm ra bề mặt tường.
Đồng thời có giải pháp bảo quản, bảo dưỡng vệ sinh định kỳ, ngăn chặn sự phát sinh của các tác nhân rêu nấm… Chừng nào chưa xử lý được những vấn đề gốc rễ trên, mọi giải pháp trùng tu tháp Chăm Khương Mỹ khó đảm bảo hiệu quả.
(Nguồn: baodanang.vn)
