Xu hướng 'chất xám' trở về Trung Quốc

Một làn sóng chuyển dịch âm thầm nhưng có sức ảnh hưởng sâu rộng đang diễn ra trên bản đồ nhân lực toàn cầu: ngày càng nhiều nhà khoa học vốn từng là biểu tượng cho “chất xám” chuyển từ Đông sang Tây, nay đang quay trở lại Trung Quốc. 

Xu hướng này đánh dấu giai đoạn đảo chiều khi Trung Quốc không còn chỉ là “lò đào tạo” nhân tài cho phương Tây mà đang trở thành điểm đến cuối cùng cho những bộ óc xuất chúng toàn cầu.

Các nhà khoa học gốc Trung Quốc đang rời khỏi Mỹ hàng loạt. (Ảnh minh họa).

Theo Asia Times, hàng ngàn chuyên gia trình độ cao, đặc biệt là những người gốc Hoa, đang rời khỏi các cơ sở học thuật của Mỹ để tìm kiếm cơ hội mới tại quê nhà. Nhiều cá nhân trong số này đang ở thời kỳ đỉnh cao của sự nghiệp và có tiềm năng đóng góp đáng kể. Một số là nhà khoa học trưởng tại các công ty quốc tế nổi tiếng, trong khi những người khác giữ vị trí quan trọng tại các viện nghiên cứu đẳng cấp thế giới như Harvard, Stanford hay MIT.

Giới quan sát chỉ ra những nguyên nhân chính khiến sự hồi hương này đang trở thành xu hướng. Trước hết, dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, các chính sách visa hạn chế, căng thẳng địa chính trị và sự nghi kỵ ngày càng gia tăng khiến nước Mỹ mất sức hút đối với nhân tài. Thêm vào đó, ngân sách nghiên cứu bị cắt giảm và sự bất ổn trong nguồn tài trợ khiến môi trường khoa học Mỹ kém hấp dẫn.

So với các nước phát triển, Trung Quốc vẫn còn khoảng cách đáng kể trong việc thu hút và sử dụng nhân tài. Tuy nhiên, dòng nhân tài hàng đầu liên tục đổ về trong những năm gần đây cho thấy sức cạnh tranh và tầm ảnh hưởng của Trung Quốc tăng đều đặn.

Từ năm 2020 đến 2024, số lượng nhà khoa học hàng đầu tại Trung Quốc tăng từ 18.805 lên 32.511, với thị phần toàn cầu tăng từ 16,9% lên 27,9%, theo số liệu từ Global Times. Điều này cho thấy sự thay đổi đáng kể trong động lực nhân tài toàn cầu.

Các phương tiện truyền thông quốc tế cho biết, Trung Quốc ngày nay không còn chỉ là “công xưởng của thế giới” hay “thị trường khổng lồ cho các công ty trên thế giới” nữa; mà ngày càng trở thành “phòng thí nghiệm nghiên cứu và phát triển của thế giới”. Qua đó cho thấy Trung Quốc đang thành công trong việc xây dựng hệ sinh thái nghiên cứu đủ sức cạnh tranh, từ cơ sở vật chất, nguồn tài chính dồi dào, cho đến sự ưu tiên của chính phủ đối với khoa học - công nghệ trong chiến lược phát triển quốc gia.

Sự trở về của những tài năng nghiên cứu chắc chắn sẽ góp phần vào sự phát triển của lực lượng sản xuất chất lượng mới và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi kinh tế Trung Quốc và nâng cấp các ngành công nghiệp.

Quan điểm và kinh nghiệm toàn cầu của họ bổ sung và cộng hưởng với tài năng trong nước, thúc đẩy sự hội nhập của các ngành liên quan và thúc đẩy chu kỳ phát triển học thuật có đạo đức. Với tư duy cởi mở, Trung Quốc đang hợp tác với tài năng toàn cầu để thúc đẩy phát triển.

Tác động tích cực của những nỗ lực này đã rõ ràng. Các nhà khoa học trở về Trung Quốc bày tỏ rằng sức mạnh học thuật liên tục gia tăng và sự đối xử với tài năng ở quốc gia này rất hấp dẫn đối với họ. Những người hồi hương này được xem là nhân tố chủ chốt trong các sáng kiến ​​“moonshot” (loại công nghệ mà hiếm doanh nhân nào có đủ dũng cảm để đầu tư dù nó sở hữu tiềm năng đáng kể) từ máy tính lượng tử đến công nghệ xanh.

Trong năm qua, Trung Quốc thu hút thành công một số nhân vật hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ toàn cầu như nhà vật lý đoạt giải Nobel 2018 Gérard Mourou; Kenji Fukaya, thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học quốc gia Nhật Bản.

Lý do Trung Quốc thu hút họ nằm ở cả điều kiện phần cứng và phần mềm. Global Time dẫn lời một số chuyên gia nước ngoài cho rằng họ đã đến “đúng nơi, đúng thời điểm” để hiện thực hóa nguyện vọng của mình. Từ sự hợp tác và trao đổi trong nghiên cứu cơ bản đến những nỗ lực chung trong các dự án công nghệ tiên tiến, Trung Quốc đang mở rộng vòng tay chào đón nhân tài toàn cầu một cách toàn diện và ở nhiều cấp độ.

Hệ sinh thái nghiên cứu của Trung Quốc, từ phòng thí nghiệm đến công viên khoa học và đại học, đang sản sinh ra những công trình đẳng cấp. Nhiều cụm đổi mới có ảnh hưởng quốc tế tại Trung Quốc đã tập hợp nhiều trường đại học, viện nghiên cứu và các doanh nghiệp thượng nguồn và hạ nguồn trong chuỗi công nghiệp. Nhiều trong số này nằm trong danh sách Fortune Global 500. Nếu đà này tiếp diễn, Trung Quốc có thể sớm ngang hàng, hoặc vượt qua Mỹ trong những lĩnh vực đổi mới then chốt.

Dòng chảy nhân tài đang trở nên linh hoạt hơn khi “tuần hoàn chất xám” (brain circulation), chứ không chỉ là “chảy máu chất xám” (brain drain) đang tạo ra các trung tâm đổi mới mới tại Singapore, Đức và UAE. Canada, Úc và một số khu vực của châu Âu đang hợp lý hóa việc nhập cư cho các nhà khoa học.

Tương lai có thể là sự kết hợp của các trung tâm đổi mới thay thế cho mô hình cũ lấy Mỹ làm trung tâm. Trong thế giới cạnh tranh toàn cầu mới, không chỉ là ai chế tạo con chip nhanh nhất hay tìm ra loại vắc-xin tiếp theo, mà là ai là người được mọi người tin tưởng để xây dựng tương lai mà họ sẵn sàng hướng tới.

(Nguồn: baodanang.vn)

Link gốc: https://www.baodanang.vn/channel/5408/202505/xu-huong-chat-xam-tro-ve-trung-quoc-4006838/